E. Kopczyńska, FIZJOTERAPEUTA 1/2021:
Technika Bowena – BOWTECH (TB) jest terapią manualną cechującą się holistycznym podejściem do pacjenta. TB w latach pięćdziesiątych XX wieku została stworzona przez Thomasa Bowena. Jest to powięziowa technika wibracyjna, opierająca się na delikatnym ruchu i serii manipulacji tkanek miękkich. Praca TB polega na wysyłaniu do organizmu pacjenta ze ściśle określonych punktów umiejscowionych na jego ciele systemu informacji, które następnie przenoszone są w formie wibracji przez układ nerwowy i odbierane jako bodźce do zapoczątkowania ogólnoustrojowych procesów naprawczych. Ruch rolujący, który jest charakterystyczny dla tej metody, wykonuje się w celu uzyskania rozluźnienia mięśniowo–powięziowego. Najistotniejszym aspektem, który wyróżnia TB spośród innych terapii jest siła ucisku, pobudzająca receptory czuciowe, cechująca się jednakże niską intensywnością, a dla pacjenta bezbolesnością. [1, 2]
Skóra jest tkanką gęsto unerwioną, posiadającą różne rodzaje receptorów, wykrywających zmiany podczas położenia, dotyku, ucisku, wibracji, temperatury czy bólu. Najważniejszymi jej funkcjami są: komunikacja zewnętrznego i wewnętrznego środowiska organizmu, mechanizmy termoregulacyjne, utrzymywanie równowagi wodno-elektrolitowej, odpowiedź immunologiczna chroniąca przed patogenami, a także reagowanie z fizycznymi, chemicznymi i termicznymi czynnikami. Skóra przylega do podskórnych i powierzchownych powięzi, a te z kolei łączą się z powięzią głęboką [3]. Dzięki takiej budowie siatka powięzi poza funkcją mechaniczną odgrywa również rolę systemu zbierania, przekazywania i przetwarzania informacji [4]. Jest ona mocno unerwiona przez mielinowe zakończenia nerwowe pełniące funkcję proprioceptywną, czyli „zdolności do czucia pozycji, orientacji oraz ruchów ciała i jego części” [5]. Przykładową strukturą, która przekazuje informacje pomiędzy skórą, a kośćcem są tzw. cylindry Heine’a [6]. W przestrzeni zewnątrzkomórkowej powięzi powierzchownej znajduje się również kolagen, elastyna i retikulina, które także umożliwiają połączenia z głęboką powięzią i kośćcem. Adipocyty i fibroblasty, natomiast, odpowiadają za mechanotransdukcję oraz doprowadzają do szerokiego wachlarza wrażeń czuciowych i sygnałów komunikacji. Wszystko powyższe świadczy o tym, że kontakt rąk terapeuty ze skórą pacjenta, zapoczątkowuje komunikację ze strukturami leżącymi głębiej [7].
Interocepcja jest terminem określającym poczucie fizjologicznej kondycji ciała i obejmuje szeroki zakres fizjologicznych odczuć m.in. wysiłek mięśniowy, łaskotanie czy odczucia naczynioruchowe. Uogólniając, dotyczy homeostatycznych potrzeb organizmu i powiązana jest z podtrzymaniem fizjologicznej integralności ciała. Niektóre z wolnych zakończeń nerwowych są mechanoreceptorami zlokalizowanymi w owłosionej skórze i przewodzą mechaniczne bodźce tj. lekki dotyk, ucisk czy rozciąganie [8]. Część interoceptywnych zakończeń nerwowych – ergoreceptory jest zlokalizowana w mięśniach i pełni rolę przekazywania do wyspy mózgu informacji o natężeniu obciążenia w lokalnych częściach mięśnia. Mechaniczna stymulacja tych receptorów powoduje zmiany w przepustowości układu współczulnego, co prowadzi do wzrostu lokalnego przepływu krwi. Inne interoceptywne zakończenia nerwowe informują o wzmożonym nawodnieniu matrycy pozakomórkowej. Monitorując kierunek wykonywanego ruchu, jego prędkość i siłę, można zauważyć znaczne zmiany w miejscowym nawodnieniu tkanki oraz zaobserwować odruchy autonomiczne i limbiczno-emocjonalne pacjenta [9].
Podsumowując, mechanizm działania TB opiera się gównie na obecności licznych wolnych zakończeń nerwowych i receptorów „lekkiego dotyku” w obrębie skóry i powierzchownych powięzi. Autonomiczne drogi komunikacji pomiędzy skórą, a kośćcem pozwalają na zaobserwowanie reakcji organizmu na terapię [3]. Opisane powyżej wolne zakończenia nerwowe przechodzą w drogi wstępujące i biegną do kory wyspy mózgu, która odgrywa dużą rolę w percepcji, kontroli motorycznej, projekcji świadomości, procesach poznawczych, uczestniczy w powstawaniu emocji i kontroli homeostazy organizmu [3]. Dla pacjenta odczucia proprioceptywne zauważalne są jako pierwsze. Interoceptywne są delikatniejsze i łatwiej odczuwane w trakcie okresów kilkunastosekundowych przerw pomiędzy poszczególnymi ruchami. Subiektywne odczucia jakimi są m.in. ciepło, lekkość/ciężkość, pulsacja, spontaniczne wrażenia lub ogólne dobre samopoczucie, świadczą o interoceptywnych odczuciach, które mogą być wywołane poprzez mięśniowo-powięziową stymulację [9].
[1] J. Wilks, I. Knight. Using the Bowen Technique (2015).
[2] H. Opila. Terapia manualna według Bowena. Wielka Fizjoterapia 3 (2014) 35-40.
[3] M. Watson, J.M. Baker. Technika Bowena. Metody terapii manualnej w leczeniu dysfunkcji powięziowych (2015) 107-117.
[4] M.F. Abu-Hijleh et al. The membranous layer of suprficial facia: evidence for its widespread distibution in the body. Surgical and Radiologic Anatomy 28(6) (2006) 606-619.
[5] J.C. van der Wal. Prioprioception, mechanoreception and anatomy facia. Facia : The tensional network of the human body (2012) 81-87.
[6] H. Heine, Lehrbuch der biologischen. Medizin 3 (2006).
[7] H.M. Langevin. Connective tissue: a body-wide signalling network. Med. Hypotheses (66) (2006) 1074-1077.
[8] R. Schleip, H. Jäger. Interoreception. A new correlate for intricate connections between fascial receptors, emotion and self recognition. Facia: the tensional network of human body (2012) 93.
[9] R. Schleip, M. Kurkowski. Powięź, Somatyka, Propriocepcja i doskonalenie precyzji. Praktyczna fizjoterapia & rechabilitacja ruchu 6 (2016) 6-13.